Ağız, diş ve çene cerrahisi diş, çene kemiği, ağız içi yumuşak dokular ve yüz bölgesindeki hastalıkların tanı ve cerrahi tedavisini kapsayan bir uzmanlık alanıdır. Gömülü diş çekimleri, çene kistlerinin tedavisi, dental implant uygulamaları, çene kırıkları ve yüz travmaları bu birimin başlıca ilgi alanları arasındadır.
Aynı zamanda çene ve yüz bölgesindeki tümörlerin cerrahisi, çene eklem rahatsızlıkları ve ortognatik cerrahi (çene düzeltme ameliyatları) gibi daha ileri düzey işlemler de bu alana girer. Genellikle diş hekimliği fakültelerine bağlı olarak hizmet veren bu birim, hem estetik hem de fonksiyonel sorunları ortadan kaldırmayı hedefler. Tedavi süreci çoğu zaman multidisipliner bir yaklaşımla planlanır ve hastanın genel sağlık durumu da göz önünde bulundurulur.
Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Nedir?
Ağız, diş ve çene cerrahisi , diş hekimliğinin özelleşmiş bir cerrahi dalı olup, ağız boşluğu (dişler, diş etleri, dil, damak), çeneler (alt ve üst çene), çene eklemi, yüz ve boyun bölgesindeki sert ve yumuşak dokuları etkileyen her türlü hastalık, yaralanma, enfeksiyon, gelişimsel bozukluk, deformite ve estetik problemlerin tanısı ve cerrahi tedavisi ile ilgilenir.
Ağız, diş ve çene cerrahisi bölümlerinde gömülü dişlerin çekimi, dental implant uygulamaları, çene kırıklarının onarımı, çene ve yüzdeki kist ve tümörlerin çıkarılması, çene eklemi rahatsızlıklarının tedavisi, çene ve yüz deformitelerinin düzeltilmesine yönelik ortognatik cerrahi operasyonları, protez öncesi doku düzenlemeleri, tükürük bezi hastalıklarının cerrahi tedavisi ve ağız kanserlerinin teşhis ve tedavisinde multidisipliner ekibin bir parçası olarak rol almak gibi çok geniş bir yelpazede hizmet sunarak hem fonksiyonel hem de estetik iyileşmeyi hedefler.
Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Neye Bakar?
Ağız, diş ve çene cerrahisi, temel olarak ağız içindeki (dişler, diş etleri, dil, damak gibi) ve ağız dışındaki (çeneler, elmacık kemikleri, çene eklemi, yüz kemikleri gibi) bölgelerde ortaya çıkan çeşitli sorunların cerrahi yöntemlerle çözümüyle ilgilenen bir tıp uzmanlık dalıdır. Örneğin, ileri düzey diş eti hastalıkları, gömülü yirmi yaş dişlerinin çekimi, çene kırıkları veya çene tümörlerinin tedavisi bu alanın çalışma konuları arasındadır.
Cerrahlar, hem dişlerle ilgili karmaşık cerrahi işlemleri hem de çene ve yüz bölgesindeki hastalıkları, yaralanmaları, şekil bozukluklarını ve estetik kaygıları tedavi ederler. Kısacası, baş ve boyun bölgesinin ağız ve çene ile ilişkili kısımlarındaki cerrahi gerektiren durumlara odaklanırlar.
Diş Çekimleri ve Gömülü Diş Operasyonları
Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi, normal diş hekimlerinin çekmekte zorlandığı veya çekemediği dişlerin (kökleri kırık, anormal pozisyonda veya kemiğe kaynamış dişler gibi) cerrahi olarak çıkarılmasıyla ilgilenir.
Özellikle çenede yeterli alan olmadığı için tam olarak süremeyen veya kemik içinde ya da diş eti altında kalan yirmi yaş dişleri (gömülü dişler) başta olmak üzere, diğer gömülü dişlerin (kaninler, premolarlar) de cerrahi operasyonla çıkarılması bu alanın en sık yaptığı işlemler arasındadır. Bu operasyonlar, çevre dokulara zarar vermeden, enfeksiyon ve ağrı riskini en aza indirerek gerçekleştirilir.
Dental İmplant Cerrahisi ve Kemik Güçlendirme
Eksik dişlerin yerine konmasında kullanılan titanyum vidalar olan dental implantların çene kemiğine yerleştirilmesi işlemi, çene cerrahlarının uzmanlık alanına girer. İmplantın başarılı olabilmesi için yeterli kemik hacmi ve kalitesi gereklidir.
Eğer hastanın çene kemiği implant yerleşimi için yetersizse, çene cerrahları kemik tozu (greft) uygulamaları, sinüs tabanını yükseltme (sinüs lifting) operasyonları veya blok kemik transferleri gibi ileri cerrahi tekniklerle implant yapılacak bölgede yeterli kemik altyapısını oluştururlar.
Ağız, Çene ve Yüz Bölgesi Patolojileri (Kistler, Tümörler)
Ağız içinde veya çenelerde gelişen iyi huylu (benign) veya kötü huylu (malign) kistlerin ve tümörlerin teşhisi (biyopsi alarak) ve cerrahi olarak çıkarılması Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi tarafından yapılır.
Bu patolojiler diş kökenli olabileceği gibi (odontojenik), tükürük bezi veya diğer dokulardan da kaynaklanabilir. Cerrahi tedavi, patolojinin türüne, büyüklüğüne ve yayıldığı alana göre planlanır ve amacı lezyonun tamamen çıkarılması ve gerekirse oluşan doku kaybının onarılmasıdır.
Çene ve Yüz Travmaları (Kırıklar)
Trafik kazaları, düşmeler, spor yaralanmaları veya darp gibi nedenlerle oluşan alt çene (mandibula), üst çene (maksilla), elmacık kemiği (zigoma), burun ve göz çevresi (orbita) kemiklerindeki kırıkların tedavisi çene cerrahlarının uzmanlık alanıdır.
Tedavide amaç, kırık kemik uçlarını doğru anatomik pozisyonlarına getirerek sabitlemek (genellikle mini plak ve vidalar kullanarak) ve böylece hem fonksiyonun (çiğneme, konuşma, görme) hem de yüz estetiğinin en iyi şekilde geri kazanılmasını sağlamaktır. Ayrıca travmaya bağlı diş yaralanmaları ve yumuşak doku kesilerinin tedavisi de bu kapsamdadır.
Ortognatik Cerrahi (Çene Düzeltme Ameliyatları)
Alt veya üst çenenin ya da her ikisinin birden normalden ileride, geride, yukarıda, aşağıda veya yana doğru asimetrik konumlanmasından kaynaklanan ısırma bozuklukları (maloklüzyon) ve yüz estetiği problemlerinin düzeltilmesi amacıyla yapılan ameliyatlardır.
Ortognatik cerrahi genellikle ortodontik tedavi (tel tedavisi) ile birlikte planlanır. Çene cerrahı, ameliyatla çeneleri keserek olması gereken ideal konumlarına getirir ve sabitler. Bu sayede hem dişlerin doğru kapanışı sağlanır hem de daha dengeli ve estetik bir yüz profili elde edilir.
Çene Eklemi (TME) Hastalıkları ve Cerrahisi
Temporomandibular eklem (TME), alt çeneyi kafatasına bağlayan eklemdir. Bu eklemde ağrı, ses (klik, krepitasyon), kilitlenme, açma-kapama zorluğu gibi sorunlar yaşanabilir.
Konservatif tedavilere (ilaç, splint, fizik tedavi) yanıt vermeyen veya eklem içinde yapısal bozukluk (disk deplasmanı, dejeneratif hastalık vb.) saptanan durumlarda çene cerrahları devreye girer. Uygulanan cerrahi yöntemler arasında artrosentez (eklem yıkama), artroskopi (kapalı eklem ameliyatı) veya daha karmaşık durumlarda açık eklem cerrahileri bulunur.
Ağız İçi Yumuşak Doku Cerrahisi ve Protez Öncesi Hazırlık
Ağız içindeki yumuşak dokularda (diş eti, yanak mukozası, dil, damak) görülen lezyonların (fibrom, papillom, mukoza kabarcıkları vb.) çıkarılması, dil veya dudak bağı (frenulum) gibi yapıların düzeltilmesi (frenektomi), diş eti çekilmelerinin veya büyümelerinin cerrahi tedavisi gibi işlemler bu alana girer.
Ayrıca, hareketli veya sabit protezlerin (damak, köprü) ağıza daha iyi oturmasını sağlamak amacıyla yapılan kemik veya yumuşak doku düzeltmeleri (örneğin, kemik çıkıntılarının alınması - alveoloplasti, diş eti düzenlemeleri) de preprotetik cerrahi kapsamında çene cerrahları tarafından gerçekleştirilir.
Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Bölümlerinde Tanı ve Değerlendirme Süreci
Ağız, diş ve çene cerrahisi bölümlerinde tanı ve tedavi süreci, hastanın başvuru şikayetini ve genel sağlık durumunu anlamakla başlar ve bütüncül bir yaklaşımla ilerler. İlk olarak, hastanın detaylı tıbbi geçmişi (geçirilmiş hastalıklar, kullanılan ilaçlar, alerjiler vb.) ve diş hekimliği öyküsü (önceki tedaviler, mevcut şikayetin ne zaman ve nasıl başladığı vb.) dikkatlice sorgulanır (anamnez).
Ardından, uzman cerrah tarafından hem ağız içinin (dişler, diş etleri, yanak ve damak mukozası, dil tabanı gibi) hem de ağız dışı yapıların (yüz simetrisi, çene kemikleri, çene eklemi hareketleri, çiğneme kasları, boyundaki lenf bezleri gibi) kapsadığı detaylı bir klinik muayene gerçekleştirilir.
Bu muayene sırasında gözlem, elle yoklama (palpasyon) ve çeşitli fonksiyon testleri yapılır. Tanıyı desteklemek, sorunun kaynağını ve yayılımını tam olarak belirlemek amacıyla sıklıkla radyolojik görüntüleme yöntemlerine başvurulur.
Bunlar arasında genel durumu gösteren panoramik röntgenler (OPG), spesifik diş veya bölgeleri inceleyen periapikal grafiler, kemik yapıları ve gömülü dişler gibi durumları üç boyutlu detaylı gösteren konik ışınlı bilgisayarlı tomografi (CBCT/Dental Tomografi), daha geniş alanları veya yumuşak dokuları değerlendirmek için standart bilgisayarlı tomografi (BT) veya manyetik rezonans (MR) görüntüleme yer alabilir.
Şüpheli lezyon varlığında kesin tanı için biyopsi alınması, enfeksiyon şüphesinde kan tahlilleri veya tedavi planlaması için hastanın çene modellerinin elde edilmesi gibi ek tanı yöntemleri de kullanılabilir. Tüm bu toplanan bilgiler ışığında kesin tanı konularak, hastaya özgü en uygun tedavi seçenekleri belirlenir ve bir tedavi planı oluşturulur.
Tanı ve değerlendirme süreci adımları şu şekildedir:
Ağız, Diş ve Çene Cerrahisi Bölümünde Tedavi
Ağız, diş ve çene cerrahisi bölümünde tedavi, ağız içi ve çene bölgesinde yer alan birçok sağlık sorununa yönelik teşhis ve cerrahi müdahaleleri kapsar. Bölümde gömülü dişlerin çekimi, çene kırıkları ve travmalarının tedavisi, çene eklemi (TME) bozukluklarının düzeltilmesi, ağız içi kist ve tümörlerin cerrahi olarak çıkarılması, çene kemiği eksikliklerinin onarılması ve diş implantı uygulamaları gibi tedaviler gerçekleştirilir.
Ayrıca, diş ve çene yapısındaki deformasyonların düzeltilmesi, sinüs kaldırma işlemleri, yumuşak doku hastalıklarının tedavisi ve enfeksiyonların kontrol altına alınması gibi işlemler de bu kapsamda yer alır. Modern cerrahi teknikler ve teknolojiler kullanılarak uygulanan bu tedaviler, hem estetik hem de fonksiyonel açıdan hastaların yaşam kalitesini artırmayı hedefler.
Bölümde gömülü yirmi yaş dişi ameliyatları, kök ucu rezeksiyonları, çene çıkıkları ve kırıkları, kist ve tümör operasyonları gibi cerrahi işlemler gerçekleştirilirken gerekli durumlarda genel anestezi de uygulanır.
Ayrıca, estetik restoratif işlemler, diş beyazlatma, lamina veneer restorasyonlar ve diş rengindeki restorasyonlar bu birim tarafından yapılır. Kök kanal tedavisiyle ilgili tıkanmış kanallar, kırık kanal aletleri, aşırı iltihaplı dişler, kök kırıkları ve retrograt dolgular da bu birimin uzmanlık alanına girer.
Ağız, diş ve çene cerrahisi bölümünde uygulanan tedavi seçenekleri şunlardır:
Ağız, diş ve çene cerrahisinde cerrahi müdahale gerektiren durumlar gömülü dişlerin ağrı, enfeksiyon veya diğer dişlere zarar vermesi, çene kırıkları ve travmaları sonucu kemiklerin sabitlenmesi ihtiyacı, çene eklemi (TME) bozukluklarının şiddetli ağrı ve hareket kısıtlılığına neden olması, çene ve ağız içinde kist veya tümörlerin tespit edilmesi, çene kemiğinde eksikliklerin olması ve implant yerleştirme öncesi kemik dokusunun yetersizliği gibi durumlardır.
Ayrıca, diş ve çene yapısındaki ciddi deformasyonların düzeltilmesi, yumuşak dokulardaki hastalıkların tedavisi ve sinüs kaldırma işlemleri gibi durumlarda da cerrahi müdahale gereklidir. Cerrahiler, hastanın ağız ve çene sağlığını koruma, estetik ve fonksiyonel sorunları giderme amaçlı yapılır.
